امروزه به دلیل تغییر نادرست سبک زندگی ابتلا به کبد چرب در کمین بسیاری از ماست و افراد زیادی را میبینیم که دچار کبد چرب هستند! ابتلا به کبد چرب دلایل مختلفی دارد اما از مهمترین دلایل چرب شدن کبد در پی مصرف انرژی بیش از حد، چاقی، تنبلی و کم بودن ورزش و فعالیت است.
کبد چرب چیست؟
کبد دومین عضو بزرگ در بدن انسان است و مسئول به اصطلاح رد کردن تمام مواد غذایی و نوشیدنی مصرف شده از صافی است که این بدان معناست که کبد فاکتورهای مضرر مواد غذایی را گرفته و آنها را به صورتی بدون ضرر وارد سیستمهای دیگر بدن میکند. کبد به طور طبیعی خود را توسط سلولهایی ترمیم و پاکسازی میکند.
وجود چربی در کبد هر انسانی طبیعی است اما اگر کبدی دارای 5 تا 10 درصد چربی باشد کبد چرب نامیده میشود. کبد چرب یک موقعیت مخرب را در بدن ایجاد میکند و بدتر اینکه هیچ علامت هشدار دهندهای در ابتلا ندارد.
بیماری کبد چرب (Fatty liver) همراه با التهاب است که این التهاب با از بین رفتن سلولهای کبدی همراه است و اگر درمان کبد چرب را پیگیری نکنید سبب سیروز کبدی میشود.
انواع کبد چرب
بیماری کبد چرب همانطور که از نام آن پیداست به این معنی است که چربی بیش از حد در کبد تجمع کرده است. در بدن فرد سالم، کبد به حذف سموم کمک میکند و پروتئین گوارشی صفرا را تولید میکند.
کبد چرب الکلی
بیماری کبد چرب الکلی جزء اولین مرحله های بیماری های کبدی مربوط به الکل است. کبد با مصرف زیاد الکل صدمه دیده و قادر به شکستن چربی ها نیست. اگر فرد از مصرف الکل خودداری نماید، این نوع کبدچرب کم کم درمان می گردد، اما در صورت ادامه به مصرف الکل فرد ممکن است دچار سیروز کبدی گردد.
کبد چرب غیرالکلی
بیماری کبد چرب غیرالکلی زمانی رخ میدهد که کبد در شکستن چربیها دچار مشکل میشود و با جمع شدن چربی در بافتهای کبد، فرد دچار کبد چرب میگردد. بیماری کبد چرب با مصرف الکل مرتبط نبوده و زمانی مشخص میشود که 10 درصد و یا بیشتر وزن کبد حاوی چربی باشد.
بیماری چرب به چند دسته تقسیم شده و در شدیدترین مراحل باعث سیروز کبدی و یا زخم و سپس نارسایی کبدی میگردد.
علائم کبد چرب غیرالکلی
علائم کبد چرب غیرالکلی عبارتند از:
- خستگی، از جمله ضعف عضلانی و کمبود انرژی
- ناراحتی و احتمالا تورم در ناحیه فوقانی شکم
- کاهش وزن
- اشتهای کم
- حالت تهوع
همچنین کبد چرب، 4 گرید مختلف دارد.
چه افرادی دچار کبد چرب میشوند؟
افرادی که دچار کبد چرب میشوند یا در معرض کبد چرب قرار دارند، عبارتند از:
- افرادی که اضافه وزن دارند.
- کسانی که مبتلا به دیابت نوع 2 هستند.
- کسانی که نوشیدنیهای الکلی مینوشند.
- افرادی که داروهایی مانند استامینوفن را بیشتر از دوز تجویز شده مصرف میکنند.
- کسانی که کلسترول بالا دارند.
- زنان باردار؛
- مبتلایان به سندرم متابولیک.
- کسانی که فعالیت فیزیکی کمی دارند.
- افرادی که سوتغذیه دارند.
علت اصلی بروز کبد چرب
علت اصلی بروز کبد چرب ناشناخته است، ولی تعدادی از اختلالات بالینی معین به عنوان علل زمینهای شناخته شدهاند. هفتاد درصد بیماران مبتلا به کبد چرب چاق هستند. بیماری دیابت و بالا بودن چربیهای خون نیز از علل زمینهای آن میباشند.
عوامل مختلفی که باعث تغییر متابولیسم در بدن میشوند، شامل کاهش ناگهانی وزن، سوء تغذیه، تغذیه وریدی و گرسنگی طولانی مدت مانند گرفتن روزه نیز ممکن است باعث کبد چرب شوند.
عوامل ایجاد کبد چرب:
- مصرف دارو بیش از حد معمول؛
- رژیم غذایی نادرست؛
- استرس درونی و نهفته؛
- مصرف غذاهای پردازش شده و فست فودی؛
- عدم تحرک؛
- عصبی بودن؛
متخصصان اعتقاد دارند که سبک زندگی نادرست و تبعات آن از قبیل چاقی و اضافه وزن در ابتلا به کبد چرب در بین سنین مختلف دخیل است.
میزان 10 تا 20 درصد مردم آمریکا مبتلا به کبد چرب هستند و این آمار برای ایرانیان چیزی بالغ بر 40 درصد است و این هشدار بزرگی برای مردم ایران محسوب میشود.
کبد چطور چرب میشود؟
پژوهشگران معتقدند، چربی زیاد به کبد آسیب میرساند. در افراد چاقی که به بیماری کبد چرب مبتلا نیستند، چربی موجود در غذا در نهایت به کبد میچسبد و به این ترتیب چربی حتی در کبد افرادی که الکل استفاده نمیکنند نیز با ساز و کار نامعلومی تجمع میکند.
تحقیقات جدید نشان میدهد، چربی موجود در غذاها یکی از دلایل بیماری کبد چرب غیرالکلی محسوب میشود. به نظر میرسد ورود بیرویهی چربیها به درون کبد، زمینه ساز این بیماری است. وقتی کبد توانایی تنظیم جذب چربیها را از دست میدهد.
در افراد سالم حدود نصف چربی مصرفی به انرژی تبدیل شده و میسوزد و یک دوم باقی مانده در بافت چربی ذخیره میشود.
به طور طبیعی فقط میزان کمی چربی در کبد ذخیره میشود. پیدا کردن ریشهی چربیهای ذخیره شده در کبد چرب غیرالکلی، برای پیشگیری و درمان این بیماری بسیار حایز اهمیت است.
تشخیص قطعی کبد چرب
تشخیص قطعی کبد چرب قطعاً از روی ظاهر شخص امکانپذیر نیست و باید برخی آزمایشات انجام شود. برخی آزمایشهایی که ممکن است پزشک برای تشخیص بیماری کبد چرب تجویز کند عبارتند از:
- آزمایش جسمی: پزشک وزن شما را اندازه میگیرد و بدنتان را برای احتمال وجود نشانههایی از مشکلات کبدی مثل بزرگ شدن کبد یا یرقان، معاینه میکند.
- آزمایش خون: آزمایش خون میتواند سطح بالای آنزیمهای کبدی مثل آلانین آمینوترنسفرآز (ALT) و آسپارتات آمینوترنسفرآز (AST) را نشان دهد. اگر این طور باشد یعنی دچار کبد چرب هستید.
- بیوپسی کبد: پزشک یک نمونه از بافت کبد را برمیدارد و به آزمایشگاه میفرستد تا التهاب یا آسیبهای احتمالی کبد را مشخص کنند. این نمونهبرداری در بیمارستان یا مراکز جراحی سرپایی انجام میشود. قبل از اجرای این روش برای شما دارو تجویز میشود تا ریلکس باشید و درد احتمالی کنترل شود.
- تصویربرداری: ممکن است برای شما سونوگرافی یا سیتی اسکن یا ام آر ای نوشته شود. این آزمایشها میتواند مشخص کند که آیا علایم کبد چرب دارید یا نه. اما نمیتواند بگوید کبد چرب ساده دارید یا NASH.
بهترین روش تشخیص کبد چرب
کبد چرب غیر الکلی معمولا زمانی تشخیص داده میشود که آزمایش خونی به نام آزمایش عملکرد کبد، دارای نتایج غیر طبیعی بوده و وجود دیگر بیماریهای کبدی از جمله هپاتیت نیز رد شود. اما آزمایشات خون معمولی، بیماری کبد چرب را نشان نمیدهند. این بیماری همچنین ممکن است در هنگام انجام سونوگرافی بر روی شکم نیز خود را نشان دهد.
در صورتی که بیماری کبد چرب غیر الکلی در شما تشخیص داده شود، معمولا برای تعیین گرید آن به انجام آزمایشات بیشتری از جمله آزمایش خون یا نوع دیگری از اسکن سونوگرافی به نام فیبرواسکن، احتیاج است. در بعضی افراد، عمل بیوپسی انجام میشود که در آن قسمت کوچکی از بافت کبد با استفاده از یک سوزن برداشته شده و سپس در آزمایشگاه مورد تحلیل قرار میگیرد.
کودکان و افراد جوانی که دارای ریسک بالای ابتلا به کبد چرب هستند (افرادی که با دیابت نوع 2 یا سندروم متابولیک درگیر اند) باید هر سه سال یک بار بر روی کبد خود سونوگرافی انجام دهند.
درمان چربی کبد
درمان کبد چرب فقط به خودتان بستگی دارد! درمان کبدچرب هیچگونه دارویی ندارد و باید رژیمغذایی اصلاح شود و از سبزیجات بیشتر استفاده کنید. در کنار تغییر برنامهغذایی باید ورزش کنید تا با تحرک بیشتر بتوانید وزن خود را نیز کم کنید.
عوارض کبد چرب
عوارض اصلی بیماری کبد چرب غیرالکلی، سیروز کبدی است. سیروز کبدی منجر به:
- ایجاد مایع در شکم.
- تورم رگها در مری شما (واریس مری).
- سردرگمی، خواب آلودگی و بیحس بودن (آنسفالوپاتی کبدی).
- سرطان کبد.
- و در نهایت منجر به نارسایی کبدی میشود.
- اگر با وجود کبد چرب، سن بیمار بالاتر از 45 سال بوده و دچار چاقی شدید (BMI بیشتر از 30) نیز باشد و در آزمایش آنزیمهای کبدی وی، یعنی (ALT)* و (AST)** بزرگتر از 1 باشد و فرد به دیابت هم مبتلا باشد، خطر پیدایش فیبروز در کبد افزایش مییابد
