انواع مختلف واکسن کرونا

انواع مختلف واکسن کرونا

واکسن کرونا یکی از مهم‌ترین مسائلی است که در دو سال گذشته ذهن بسیاری از مردم جهان را به خود مشغول ساخته است. در طول تاریخ، بشر موفق به تولید واکسن برای تعدادی از بیماری‌های تهدیدکننده زندگی از جمله مننژیت، کزاز، سرخک و ویروس فلج اطفال شده است. واکسن یک ماده بیولوژیک است که برای محافظت از انسان در برابر عفونت‌های ناشی از باکتری و ویروس طراحی شده است. به واکسن‌ها ایمن‌ساز نیز گفته می‌شود زیرا از توانایی سیستم ایمنی طبیعی بدن ما برای جلوگیری از بیماری‌های عفونی بهره می‌برد. واکسن‌ها به‌نوعی سیستم ایمنی بدن را برای ایجاد آنتی‌بادی آموزش می‌دهند.

واکسن تزریقی یا از طریق دهان یا اسپری

بیشتر واکسن‌ها از طریق تزریق و برخی از طریق دهان یا اسپری در بینی وارد بدن می‌شوند. واکسن‌ها سالانه جان ۳ میلیون نفر را نجات می‌دهند. وقتی واکسن‌های کرونا را تزریق می‌کنیم، نه‌تنها از خود بلکه از اطرافیانمان محافظت می‌کنیم. دانشمندان در سراسر جهان در حال تلاشی زیاد برای تولید واکسن کروناویروس هستند. این واکسن‌های کرونا همگی برای آموزش سیستم ایمنی بدن به‌منظور شناسایی و مسدودکردن راه‌های نفوذ این ویروس ساخته شده‌اند.

طبق اعلام سازمان بهداشت جهانی، تا تاریخ ۶ جولای ۲۰۲۱، شروع ۲۸۹ پروژه واکسن کرونا ویروس ثبت شده است. از این تعداد ۱۰۵ واکسن کرونا نامزد در فاز آزمایش‌های انسانی قرار دارند. ۱۸۴ واکسن کرونا دیگر نیز هنوز به فاز کلینیکال وارد نشده‌اند. تقریباً از هر ۱۰۰ واکسن، ۷ مورد در سطح به‌اندازه کافی خوب، ارزیابی می‌شوند. آنها می‌توانند به مرحله آزمایش‌های بالینی روی انسان وارد شوند. از بین واکسن‌هایی که به آزمایش‌های بالینی راه می‌یابند، از هر ۵ واکسن فقط یک مورد موفقیت‌آمیز است.

انواع روش های ساخت واکسن کروناویروس

واکسن ها با تکنولوژی های مختلفی ساخته می شوند. ۵ نوع واکسن کرونا را در ادامه از نظر می گذرانیم:

۱: واکسن کرونا ناقل

در این نوع واکسن از ویروس بی‌ضرر غیرمرتبط (ناقل ویروسی) برای تحویل مواد ژنتیکی کرونا استفاده می‌شود. سلول‌های ما از مواد ژنتیکی برای تولید پروتئین ویروسی خاصی استفاده می‌کنند که توسط سیستم ایمنی بدنمان شناخته و باعث پاسخ می‌شود. این پاسخ باعث ایجاد حافظه ایمنی می‌شود و بنابراین بدن می‌تواند در آینده با ویروس مقابله کند. واکسن ناقل پاسخ ایمنی قوی ایجاد می‌کند. ممکن است نیاز به نگهداری در دمای بسیار پایین داشته باشد. نمونه هایی از این واکسن عبارتند از:

• واکسن اِبولا
• واکسن آسترازنکا
• جانسون و جانسون
• اسپوتنیک

۲: واکسن کرونا ژنتیکی

این واکسن‌ها که برخی آن‌ها را بهترین واکسن کرونا می‌دانند شامل بخشی از ماده ژنتیکی ویروس کرونا (DNA یا RNA) است که باعث ایجاد این بیماری می‌شود. مواد ژنتیکی، (به‌عنوان‌مثال RNA در مورد واکسن کرونا مدرنا و فایزر)، کدگذاری را برای یک پروتئین ویروسی خاص انجام می‌دهد. پس از تزریق، سلول‌های بدن از مواد ژنتیکی درون واکسن کرونا برای ساخت پروتئین استفاده می‌کنند. این پروتئین توسط سیستم ایمنی بدن شناخته می‌شود و پاسخ خاصی ایجاد می‌کند. این پاسخ باعث ایجاد حافظه ایمنی می‌شود، بنابراین بدن می‌تواند در آینده با ویروس کرونا مبارزه کند. واکسن کرونا ژنتیکی قیمت پایین دارد، آماده‌سازی سریعی دارد و احتمال نیاز به نگهداری در دمای بسیار پایین را دارا می باشد. نمونه هایی از این نوع واکسن ها عبارتند از:

• واکسن کرونا بیوتک (فایزر)
• واکسن کرونا مدرنا

۳: واکسن کرونا غیرفعال‌شده

این نوع واکسن حاوی ویروس کشته‌شده کرونا است که توسط سیستم ایمنی بدن تشخیص داده می‌شود. محتویات این واکسن بدون ایجاد بیماری، پاسخ ایمنی ایجاد می‌کند. این پاسخ باعث ایجاد حافظه ایمنی می‌شود، بنابراین بدن می‌تواند در آینده با ویروس کرونا مبارزه کند. واکسن کرونا غیرفعال‌شده احتمالا نیاز به یک ادجوانت (نیروی کمکی) برای تقویت پاسخ ایمنی دارد. نمونه هایی از این واکسن عبارتند از:

• واکسن آنفولانزا
• واکسن کرونا سینوفارم
• واکسن کرونا سینوواک
• واکسن کرونا هندی بهارات بیوتک

۴: واکسن کرونا ضعیف‌شده

این نوع واکسن حاوی ویروس ضعیف‌شده کرونا است که توسط سیستم ایمنی بدن تشخیص داده می‌شود. محتویات این واکسن کرونا بدون ایجاد بیماری، پاسخ ایمنی ایجاد می‌کند. این پاسخ باعث ایجاد حافظه ایمنی می‌شود، بنابراین بدن شما می‌تواند در آینده با ویروس کرونا مبارزه کند. واکسن کرونا ضعیف‌شده دارای رویکردی شناخته‌شده برای تولید واکسن کرونا و دیگر واکسن‌هاست و نیازمند زمان و آزمایش‌های بیشتر است. نمونه هایی از این واکسن، واکسن فلج اطفال می باشد.

۵: واکسن کرونا پروتئینی

این نوع واکسن حاوی پروتئین‌های ویروس کرونا است که توسط سیستم ایمنی بدن شناخته شده و باعث ایجاد پاسخ می‌شود. این پاسخ باعث ایجاد حافظه ایمنی می‌شود، بنابراین بدن می‌تواند در آینده با ویروس کرونا مبارزه کند. این نوع واکسن کرونا می‌تواند شامل پروتئین‌های کامل، قطعات پروتئینی یا بسیاری از مولکول‌های پروتئینی باشد که درون ذرات نانو قرار گرفته‌اند. واکسن کرونا پروتئینی محافظت ایمنی بالا ایجاد کرده و نیاز به یک ادجوانت برای تقویت پاسخ ایمنی دارد. نمونه هایی از این واکسن عبارتند از:

• واکسن هپاتیت B

واکسن کرونا چگونه تولید می‌شود و چه مراحلی را طی می کند؟

برای تولید واکسن کروناویروس مانند هر واکسن دیگری امکان استفاده از انواع روش تولید واکسن وجود دارد. با گسترش ویروس کووید ۱۹ و ضرورت پیشگیری از آن در جهان بسیاری از کشورها را وادار به تولید واکسن کرده است. مهندسی تولید واکسن در هر کشوری و حتی شرکت های مختلف با هم متفاوت می باشد. به طوری که برخی از کشورها از روش واکسن زنده ضعیف شده برای واکسن کووید ۱۹ استفاده کرده اند و برخی از روش نوترکیب و یا استفاده از ژنوم RNA ویروسی بهره برده اند.

زنان باردار در دوران شیوع ویروس کووید ۱۹ به دلیل شرایط خاصی که دارند، یکی از گروه های در معرض خطر محسوب می شوند که باید بیشتر مراقب سلامتی خود باشند. آن چه که در مورد واکسن کرونا و بی خطر بودن آن برای تزریق در دوران بارداری مد نظر است نوع واکسن کووید ۱۹ می باشد. به طوری واکسن کووید ۱۹ که با روش زنده ضعیف شده تولید شده باشد ممکن است تزریق آن احتمال خطر ناشی از ویروس را افزایش دهد ولی در واکسن کووید ۱۹ که روش آن تزریق RNA به عنوان پیام رسان در داخل یک حامل یا کریر می باشد احتمال آن که خطری سلامت جنین را تهدید کند بسیار کم تر می باشد.

همه واکسن ها باید روند مشخصی را طی کنند تا بتوانند مورد استفاده عموم قرار گیرند.

مراحل واکسن کروناویروس برای استفاده

در زیر مراحل واکسن کروناویروس را با یکدیگر مرور خواهیم کرد:

آزمایش پیش بالینی

دانشمندان واکسن‌های کرونا جدید را در محیط آزمایشگاهی روی سلول‌های بدن آزمایش می‌کنند. آنها سپس واکسن کرونا را به حیواناتی مانند موش یا میمون می‌دهند تا ایجاد یا عدم ایجاد پاسخ ایمنی را در آنها مشاهده کنند.

فاز ۱ – آزمایش‌های ایمنی:

در این فاز، دانشمندان برای آزمایش ایمنی و تعیین دوز و همچنین تأیید تحریک سیستم ایمنی، واکسن کرونا را به تعداد کمی از افراد می‌دهند.

فاز ۲ – آزمایش‌های گسترده:

دانشمندان در این فاز، واکسن را به صدها نفر از گروه‌های مختلف مانند کودکان و افراد مسن می‌دهند تا ببینند آیا اثر واکسن در آنها متفاوت است یا خیر. این آزمایش‌ها ایمنی واکسن کرونا را بیشتر ارزیابی می‌کنند.

فاز ۳ – کارآزمایی:

در این فاز، دانشمندان واکسن را به هزاران نفر می‌دهند و در مقایسه با داوطلبانی که دارونما دریافت کرده‌اند، منتظر می‌مانند تا تعداد مبتلایان واقعی مشخص شود. این آزمایش‌ها می‌تواند تعیین کند که آیا واکسن کرونا از بدن در برابر ویروس کرونا محافظت می‌کند یا خیر. از این طریق میزان اثربخشی واکسن کرونا مشخص می‌شود. آزمایش‌های فاز ۳ به‌اندازه‌ای بزرگ هستند که معمولاً در آنها شواهدی از عوارض جانبی نسبتاً نادر واکسن کرونا رؤیت می‌شود.

تأیید زودهنگام یا محدود:

بسیاری از کشورها بر اساس شواهد اولیه ایمن و مؤثر بودن واکسن‌ها، روش‌هایی برای تهیه مجوزهای اضطراری برای واکسن‌ها در نظر گرفته‌اند. علاوه‌براین، برخی از کشورها مانند چین و روسیه قبل از علنی‌شدن اطلاعات دقیق آزمایش فاز ۳ واکسن‌هایشان، واکسیناسیون را شروع کردند. کارشناسان نسبت به خطرات جدی ناشی از این عمل هشدار داده‌اند.

تأیید نهایی:

سئول نتایج آزمایش‌های کامل و برنامه‌های تولید واکسن کرونا را بررسی می‌کنند و درباره تأیید کامل آن تصمیم می‌گیرند.

فازهای ترکیبی:

یکی از راه‌های تسریع در تولید واکسن کرونا، ترکیب فازها است. بعضی از واکسن‌ها هم‌اکنون در فاز ۱ و ۲ قرار دارند. به‌عبارت‌دیگر فاز ۱ و ۲ آن‌ها با یکدیگر ترکیب شده است.

توقف موقت یا ممنوعیت دائم:

اگر محققان علائم نگران‌کننده‌ای را در داوطلبان مشاهده کنند، می‌توانند آزمایش را متوقف کنند. پس از تحقیقات، آزمایش‌ها می‌تواند ازسرگرفته یا رها شود.

کدام واکسن کرونا بهتر است؟

اولویت بندی خاصی از سوی سازمان بهداشت جهانی تعیین نشده است و تمام واکسن هایی که در دسترس هستند بهترین واکسن‌ها هستند. برخی از رسانه‌ها و متخصان بیش از حد مردم را در این باره حساس کرده‌اند. توصیه موکد این است که افرادی که تحت واکسیناسیون قرار گرفته‌اند، پروتکل‌های بهداشتی را به شکل موکد رعایت کنند. در رابطه با مدت اثر واکسن کرونا باید گفت که این موضوع بیشتر با شرایط جسمی و بدنی خاص هر فرد مرتبط است. موضوع دیگری که در بحث اثربخشی واکسن مطرح است ظهور واریانت‌های جدید است. برای مثال ظهور واریانت دلتا باعث تزریق دوز بوستر در برخی کشورها شده است.

بسیاری از واکسن های موجود مانند سینوفارم و برکت از ویروس کشته شده استفاده می کنند. برخی نیز از مکانیزم پروتئینی استفاده می‌کنند که واکسن کووپارس رازی مثالی از آنهاست. واکسنی مانند آسترازنکا هم از مکانیزم وکتورهای ادنوویروس استفاده می‌کند. هیچ کدام از این واکسن ها باعث ابتلا به کرونا نمی‌شوند. با این حال در مدت دو هفته پس از تزریق دوز اول تعداد مبتلایان بیشتر شده است. این اتفاق به دو علت رخ داده است که یکی از آنها همانطور که اشاره شد کاهش پایبندی به پروتکل‌ها و دیگری علائمی است که بدن پس از تزریق از خود نشان می‌دهد و پس از دو هفته از بین می رود و خود را ایمن می‌کند که این مورد طبیعی است و جدی نیست.

عوارض واکسن های کرونا

در رابطه با عوارض واکسن ها باید گفت که تمام واکسن‌هایی که از کودکی به ما زده شده است به مقدار خیلی خیلی اندک عوارضی داشته اند. در رابطه با واکسن فلج اطفال که توانسته این بیماری را در برخی کشور ها ریشه کن کند، ممکن است در مقیاس یک در میلیون موردی وجود داشته باشد که با تزریق واکسن مبتلا شده باشند. در رابطه با تزریق واکسن کرونا نیز اگر عوارض واکسن و عوارض ابتلا به خود ویروس را در کنار هم در نظر بگیریم، قطعا کفه ترازو به سمت عوارض ابتلا، سنگینی خواهد کرد و بدون شک عوارض واکسیناسیون به مراتب کمتر خواهد بود. از سوی دیگر مشکلات اقتصادی و اجتماعی که جهان را در یک سال و نیم گذشته درگیر کرده است نیاز دنیا به واکسیناسیون را نشان می دهد.
تزریق واکسن کرونا برای خانم های باردار به شدت توصیه می شود و واکسن فایزر بیشترین اثر مثبت را روی زنان باردار داشته و امن‌ترین واکسن بوده است. پس از آن سینوفارم و آسترازنکا قرار دارند که هر دوی آنها از سوی سازمان بهداشت جهانی توصیه شده است. حساسیت و عوارض آن طیف گسترده ای از واکنش ها از سوی بدن را شامل می شود.

اگر فردی به دلیل حساسیت دچار خطر نزدیک به مرگ شده و با استفاده از دارو از این خطر نجات پیدا کرده است، بهتر است در مراکزی واکسینه شود که تیم متخصصی در آن محل حضور داشته باشد و تا حد امکان ۳۰ دقیقه تا یک ساعت پس از تزریق واکسن کرونا نیز در محل تزریق حضور داشته باشد. اما مواردی مانند سوزش ، کهیر یا تب‌های خفیف پس از تزریق واکسن های قبلی خطر چندانی ندارد.

آیا خوردن مسکن بعد از تزریق واکسن کرونا بی خطر است؟

مصرف داروهای مسکن مانند استامینوفن پس از تزریق واکسن کرونا منع خاصی ندارد و حتی توصیه هم شده است. در خصوص مصرف ویتامین ها همانطور که توصیه شد دستورالعمل خاصی برای مصرف ماده غذایی خاص یا مکمل به خصوص وجود ندارد. همچنین تاکنون مدرکی دال بر تاثیر واکسیناسیون روی قدرت باروری وجود ندارد. البته در برخی موارد گزارش شده که ابتلا به کرونای شدید باعث کاهش قدرت باروری شده است. منعی برای افرادی که دچار حملات پانیک می‌شوند نیز برای تزریق واکسن وجود ندارد. وقتی صحبت درباره اثربخشی واکسن است، اینگونه نیست که تنها در آزمایشگاه نتیجه آن مشخص شود.

در فاز سوم تشخیص کارایی واکسن، تعدادی از افراد با تزریق واکسن و تعدادی افراد با تزریق واکسن نما به جامعه بازمی‌گردند و پس از دو یا سه ماه به طور نسبی میزان ابتلا و در نتیجه ایمنی زایی واکسن مشخص می‌شود. نکته قابل توجه این است که حتی اگر ایمنی‌زایی واکسنی مانند فایزر ۹۰ درصد ذکر می‌شود، ما باید این موضوع را در نظر داشته باشیم که ممکن است همان ۱۰ درصد که مبتلا می‌شوند خود ما باشیم و باید پس از تزریق واکسن کرونا نیز در رعایت پروتکل‌های بهداشتی جدی باشیم.

افراد دارای علائم از تزریق واکسن پرهیز کنند

باید افرادی که دارای علائم هستند از تزریق واکسن پرهیز کنند ولی مشکلات مفصلی منعی برای تزریق ایجاد نمی‌کند. همچنین بهتر است افرادی که شیمی درمانی می‌کنند تزریق واکسن را بین نوبت‌های شیمی درمانی خود انجام دهند. بهتر است حداقل چهار هفته از مثبت شدن تست PCR برای تزریق واکسن گذشته باشد و بهتر است کسی که علائم خفیف دارد، برای تزریق دست نگه دارد. همچنین کسی که شک دارد که با فرد مبتلا مواجهه داشته است مشکلی برای تزریق واکسن ندارد.

.